Nicolas Namoradze: pianist, componist, neuropsycholoog

Het Antwerp Symphony Orchestra legt in seizoen 2023-2024 de focus op multitalenten. Deze mensen hebben immers meerdere talenten dat ze met ons willen, ja moéten delen. Noem het gerust een roeping.

Nicolas Namoradze (31) is niet alleen pianist en componist, maar ook neuropsycholoog. 

“Ik heb altijd al van muziek gehouden. Mijn ouders vertellen graag het verhaal dat ik als kleuter niet weg te krijgen was van de luidspreker wanneer daar opera’s door galmden. Toen de piano in mijn leven kwam, ging het allemaal heel snel. Ik trok uiteindelijk naar New York om te studeren aan de beroemde Juilliard School, waar grootheden als Miles Davis, Philip Glass, Yo-Yo Ma of Jaap van Zweden ooit rondliepen.”

“Zodra ik kon spelen, begon ik te componeren. Ik koos daarom vanzelfsprekend voor de piano. Ik was er namelijk van overtuigd dat elke grote componist ook pianist was. Die twee waren en zijn onafscheidelijk. Pas veel later leerde ik dat dat niet per se de waarheid is, en dat die werelden in de loop van de geschiedenis uit elkaar groeiden.

Toch zocht je ook andere werelden op?

“Muziek was een obsessie. Ik was met niets anders bezig: ik moest en zou artiest worden. Maar tegelijk wilde ik weten hoe de wereld in elkaar zit. Wiskunde, fysica, de exacte wetenschappen: ze verrijkten me, en maakten me dus een betere musicus.”

“Ik heb altijd een zwak gehad voor neurowetenschappen. Ik deed onderzoek naar de invloed van toonaarden op het gemoed, of hoe muzikale stabiliteit en instabiliteit werkt op onze hersenen. Het oeuvre van Ligeti bleek daarvoor heel dankbaar. Zijn derde en laatste boek met Études in het bijzonder: in die enkele werken ligt de kern van stabiliteit en instabiliteit voor het grijpen. Ik probeerde, in wiskundige termen, te begrijpen waarom die muziek zoveel teweegbrengt bij toehoorders.”

Op 25.11.2023 geef je niet alleen een concert als solist met het Antwerp Symphony Orchestra. Net voor middernacht duik je ook nog in ons bewustzijn en onze muziekbeleving, tijdens een laatavondsessie over mindfulness. Groeide in die periode het idee voor deze mindfulnessrecitals?

“Ik ben altijd al geïnteresseerd geweest in sportpsychologie, en in het bijzonder de mentale voorbereiding die heel wat topatleten ondergaan. Geleidelijk aan begon ik die inzichten te gebruiken in mijn studies én in mijn optredens. Toen ik er helemaal mee vertrouwd was, begon ik workshops en interviews te geven over die meditatieve oefeningen, en van het een kwam het ander.”

“Tot op dat moment was ik enkel bezig met meditatie als beoefenaar van muziek. Ik stond plots stil bij die andere persoon in de zaal: de luisteraar. Mindfulness werkt ook voor het publiek. Je wordt zelfbewuster, gefocuster, en op die manier komt de muziek nog beter binnen. Die nieuwe manier van luisteren kreeg vorm in een website en een app. Het concert in Antwerpen wordt de live versie hiervan.”

“Tot op dat moment was ik enkel bezig met meditatie als beoefenaar van muziek. Ik stond plots stil bij die andere persoon in de zaal: de luisteraar. Mindfulness werkt ook voor het publiek. Je wordt zelfbewuster, gefocuster, en op die manier komt de muziek nog beter binnen.”

Wat mogen we precies verwachten van het recital?

“Ik begin altijd met muziek. Daarna praten we over hoe we de muziek beter kunnen beleven. In het ene stuk is het ritme de leidraad, in het andere kan het gewoon de mood zijn van de muziek. We luisteren naar bijvoorbeeld Bach, Ligeti of Liszt. De muziek op zich hoeft niet per se meditatief te zijn. Het kan disruptief klinken, modern en dissonant. Op dat moment moeten we onszelf afvragen wat die muziek met ons doet, en hoe we daarmee omgaan. Het is de bedoeling om voor het publiek een veilige plek uit te bouwen, waarin iedereen in zijn hoofd kan experimenteren met de muziek die je hoort. Muziekliefhebbers leren zo de muziek die ze kennen op een nieuwe manier te beleven. Mensen die de wereld van meditatie kennen, maken kennis met die prachtige muziek. Het is een win-winsituatie.”

Een van je grote helden is de Russische componist Aleksandr Skrjabin, wiens werk Prometheus (le poème du feu) je ook zal spelen met het Antwerp Symphony Orchestra.

“Ik heb zelf geen synesthesie, maar Skrjabin had dat wel. Kleur en klank waren voor hem onvermijdelijk met elkaar verbonden. Zijn partituren staan vol met aanduidingen over welke kleuren passen bij de mood van de muziek – zelfs in zijn solopianowerken of in zijn sonates. Kleuren versterkten zijn levendige muzikale inspiratie. Prometheus is misschien het beste voorbeeld van die synesthesie. Hij wou een muziekwerk schrijven dat álle zintuigen stimuleerde, en zo het gewone leven oversteeg. Hij wordt vaak verdacht van megalomanie of messianisme, maar er zit een prachtige filosofie verborgen in de grootsheid van zijn werken.”

Is talent een roeping?

“Dat is een moeilijke vraag. Ze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, maar niet hetzelfde. Je kan alles leren, maar talent is aangeboren. De eerste keer dat ik muziek hoorde, voelde ik een duidelijke connectie. Het geeft je een bewust doel: het delen van je talent. Dát is volgens mij de essentie van roeping: dat je niet alleen heel goed bent in iets, maar dat je ook de nood voelt om het te delen met de rest van de wereld.

Je hebt vele talenten. Is er een talent dat je niet hebt, maar graag had gehad?

“Ik hou enorm van de menselijke stem. Ik ben nooit een goede zanger geweest, maar ik kan met open mond kijken naar de meest uitzonderlijke klanken die uit de mond van fantastische zangers komen. Wetende hoe moeilijk het is om een instrument onder de knie te krijgen, kan ik alleen maar diep respect hebben voor zangers die de perfecte controle hebben over hun stem.”

“De eerste keer dat ik muziek hoorde, voelde ik een duidelijke connectie. Het geeft je een bewust doel: het delen van je talent. Dát is volgens mij de essentie van roeping”